2011/04/15

Abraham Lincoln-en hilketa.


1865 eko apirilaren 15 ean Abraham Lincoln presidente estatubatuarra hil zuen John Wilkes Booth-ek.


Abraham Lincoln (1809ko otsailaren 12- 1865 eko apirilaren15) politikari abokatua izan zen. Hau Estatu Btatuetako hamaseigarren presidentea izan zen 1861-1865 artean, lehen errepublikarra kargu honetan.



Nazioaren batasun federala berrezartzeagatik da famatua, Ameriketako Estatu Konfederatuak garaitu ostean eta esklabutzarekin amaitzeagatik AEB-etan. Hala ere, hainbat estatuk askatasun zibilak kendu eta sezeniatzeko eskubide legitimoa ezabatu zuen tirano bat bezala ikusten dute. John Wilkes Booth-ek erail zuen antzerki bat ikusten hari zela.


Honen biografia CARL SANDBURG idazleak aztertu zuen.


2011/04/14

TITANIC HONDORATU ZELA 99 URTE.


1.912ko apirilaren 10ean, Titanic itsasoratu zen Southamptone-en (Ingalaterra) , egun batzuk beranduago New York-era iristeko asmoarekin.

Transatlántiko hau, garai hartako luxuena eta handiena zen. 269 metroko luzera zuen, 28,2 metroko zabalera, 4 tximini bere 29 kalderetako kea irteteko, 9 pisuko altuera eta 3.547 pertsonentzako edukiera.

Titanic-en bidaia ez zen inoiz burutu. Apirilaren 14an, lau egun beranduago, gaueko 23:40an, Terranovako lurraldeetan izozmendi batekin topo egin zuen. Bi ordu eta berrogei minutu beranduago (apirilaren 15ean goizaldeko 2:20an) transatlántiko hura hondoratu zen.

Lehen bidai honetan 2.227 pertsona zihoazen (bidaiariak eta tripulazioa barne). Hauetatik 705 bakarrik salbatu ziren, gehiengoak emakumeak eta umeak izanik, salbamenduko protokoloa jarraituz.

Esan beharra dago, luxuzko itsasontzi erraldoia izan arren, bakarrik 1.178 pertsonentzat salbamendu-txalupak zituela, eta honek 1.500 pertsonen heriotza ekarri zuela.

Titanic-taz zenbait pelíkula eta serie egin dira; hauetatik 1.997an James Cameronek egindako pelíkula azpimarratu behar da, 11 Oscar irabazi bait zituen.

Felipe III.a Espainiako erregea


Felipe III.a Espainiakoa, Austriakoa edo Habsburgokoa Madrilen jaio zen 1578ko apirilaren 14an.


Ezizenez jainkotiarra esagutu ohi da. Espainiako eta Portugaleko erregea izan zen, 1598ko irailaren 13tik hil zen arte. Aita Felipe II.a eta ama Ana Austriakoa zituen.


1598an ezkondu zen Margarita Austria-Estiriakoa artxindukesarekin. Hau, Estiriakoaren eta Maria Ana Bavariakoaren alaba zen eta Fernando I.a enperadorearen iloba.


Bere erregealdia trantsizioko aldia izan zen, Karlos Iak eta Filipe II.ak ekarritako gune gorenaren eta Filipe IV.ak eta Karños II.ak ekarritako gainbeheraren artean.


Antzerkiaren eta pinturaren zalea zen, baina are gehiago ehizarena. Gobernu lanak bere ordezkari lermako dukearen esku utzi zituen.


Zoritxarrez sukarrak eta disipulak jota madrilen hil zen 1601eko martxoaren 31n.



2011/04/13


1963ko apirilaren 13an Gari Kasparov xake jokalaria jaio zen


Gari Kasparov errusiar xake jokalari ohia da, politikaria eta idazlea.

Bakun, Azerbaijanen jaio zen 1963ko apirilaren 13an. Ama armeniarra zen aita berriz, judua. Azken hau 7 urte besterik ez zituela hil zitzaionn, eta amaren abizen armeniarra bereganatu zuen, Kasparin, errusiartu zuen arte. Aita oraindik nizi zen artean piztu zitzaion xakerako grina, gurasoek xake problenma bat aurkeztu ziotenean.
Aita hil zitzaion urtean xakean entrenatzen hasi zen, eta 10 urte zituela Sobietar Batasuneko gazteen txapelketa irabazi zuen, hurrengo urtean berriro errepikatuz.
Hortik hasita garaipen pila bat lortu zituen hurrengo urteetan, u nduko sailkapenean 2. postura jauzi eginez.

1985ean Moskun antolatu zen munduko txapelketan, 22 urte besterik ez zituela, Karpovi irabazi zion, garaiko txapeldunari, eta garaile geratu zen, munduko xake txapeldun gazteenaren errekorra hautsiz, Míjai Tanelek baitzuen. Honek, 23 urterekin irabazi zuen maunduko xake jokalari onenaren saria.

2000. urtean, 15 urte txapela mantendu ondoren, galdu egin zuen. Krammiken kontra jokatu zuen finala, bere ikasle ohi baten kontra, eta 8,5-6,5 galdu zuen.
Titulua galdu ondoren, hainbat torneo esanguratsu irabazi zituen, munduko txapeldunaren aurretik sailkatu zelarik. Krammikii errebantxa hartzeko prestatu zen, baian 2005ean, FIFAk partida antolatzeko zain egoteaz nekatuta zegoela adierazi eta bertan behera utzi zituen munduko txapelketa lortzeko ahaleginak.

2005eko martxoaren 10ean, Ciudad de Linareseko Nazioarteko Xake Torneoa irabazi zuenean, xakea uztera zihoala esan zuen. Hala ere, beste hainbat torneotan ibili izan da orutik. Horietako bat, gaztetako kontrario Karpoven aurka jokatu zuen, oraingoan enpatatuz.

Zenbait liburu ere idatzi izan ditu, beti ere Xakearen eta bere esperientziaren inguruan.


Beste alde batetik, politikaria ere bada Gari Kasparov. Hainbat alderditako partaide izan da, Errusiako alderdi demokrata, Errusiako Batasuna, Batasun Zibileko Frontea eta azkenik Beste Errusia, beti ere agintean dagien gobernuaren aurka eta demokraziaren alde. Poliziak bitan atxilotu izan du; lehenengoan, manifestazio baten buru zihoala, 10 ordu egon zen atxilo eta bigarrenean Beste Errusiaren aldeko mitin batean. Oraingoan, 5 egun preso eman ondoren kalera irten zen. Bere politikari karrera honek, jarraitzaile batzuen artean irudia zikindu dio, ikustea besterik ez dago, sinatu berri zuen xake taula batekin buruan kolpatu zutela.

Bere bizitza pertsonalean, 3 emazte izan zituen, bakoitzarekin seme edo alaba bat duelarik.

Aurkikuntza geografikoak


Ibone, Hiart eta Xabi 2C

2011/04/12

Lehen gizakia espazioan.

Juri Alekseievitx Gagarin (Gzhatsk, 1934ko matrxoaren 9a- Mosku, 1968ko martxoaren 27a) Sobiet Batasunako kosmonauta izan zen. 1961eko apirilaren 12an, duela 50 urte, espaziora bidaiatu zuen lehen gizakia bilakatu zen, Vostok I ontziaren barnean. 1960an, aukeraketa programa berezi bat gainditu ondoren, Gagarin, aukeratua izan zen, espaziora bidaitzeko beste 20 kosmonautaren artean prestatuena zela ikustean. Vostok I ontzian bidaiatu zuen, eta hau, Lurrarekiko, 180 eta 327 kilometroko arteko altueran jarri zen. Juri ondo dagoela jakiteko erabilitako hitz kodea “txerria” izan zen. Gerora oso ospetsu bihurtu zen hitz hau esan zuen Jurik, bidaiatu aurretik: Poyejali! hau da, goazen! Bidaia, kapsula esferiko batean egin zen, diametroz bi metroko luzera zuena eta 28 mila kilometroko abiaduran zihoan, lurraren orbitari bi bira emateko hainako abiaduran. Ontziak lurreratzeko, modu bat pentsatua zegoen, baina Gagarinek ausart jokatu eta ontzi barruan geratzea erabaki zuen misioa amaitu arte, eta parakaidas batekin lurreratu zen ontzia apurtzean. Horrela bidaia bukatu eta sovietarra espaziora bidaiatu zuen lehen gizaki bihurtu zen. Bueltatzean, gizonak liluraturik, hauxe esan zuen: "zaindu eta ez suntsitu Lurraren edertasuna”. Gagarin, 1968ko martxoaretn 27an hil zen, 34 urte zituela, ehizarako hegazkin batean zihoala Mosku aldetik. Oraindik ez dakite ziur zerk eragin zuen istripua, baina hipotesirik sinesgarriena 1986an proposatutakoa da, hau da: Beste hegazkin batek sortutako turbulentzien ondorioz hegazkinak istripua izan eta Mosku ondoko herrian erori zen, Jurik ezin izan baitzuen hau saiesteko ezer egin. Gaur egun, jendeak, apirilaren 12-ro, “Juriren gaua” ospatzen du. Lehenengo aldiz gizona espaziora joan zela ospatzen dute egun honetako jaian. Hona emen Juri Gagarinen bidaiari buruzko bideoa: http://www.youtube.com/watch?v=J2C1FkPz5vU Olatz Foruria Asteinza 2-C

ESTATU BATUETAKO GERRA ZIBILA


Ameriketako Estatu Batuetako Gerra Zibilean (ingelesez American Civil War edota War Between the States izenez deitua; euskaraz Amerikar Gerra zibila edota Estatuen Arteko Gerra esan nahi du) 1861 eta 1864 bitartean Ameriketako Estatu Batuetan jazo zen gerra zibil bat izan zen. Hegoaldeko Estatu Batuetako esklabotzaren aldeko 11 estatuk Estatu Batuetatik banandu eta Ameriketako Estatu Konfederatuak edo Konfederazioa sortu zuten, honen hiriburua Richmond aukeratu eta presidentea berriz Jefferson Davis izan zen. Konfederazioa Batasunaren aurka borrokatu zen, azken honek Estatu Aske guztien (hauetan esklabotza abolituta zegoen) eta esklabotzaren aldeko bost estatuen babesa jaso zuen (azken hauek Border States edo Mugako Estatuak izena jaso zuten).

1860eko Presidentziarako Hauteskundeetan Alderdi Errepublikarrak Abraham Lincolnen gidaritzapean jada esklabotza ezarrita zegoen estatuetatik kanpo burutu zahi zen hedapenaren aurkako kanpainia egina zuen. Hauteskude hauetan jazotako errepublikar garaipenari erantzun nahirik, 1861eko martxoaren 4an Lincolnek presidente kargua hartu aurretik Hegoaldeko zazpi estatuk Estatu Batuetatik banandu egin ziren. Bai gobernua uztera zihoan James Buchanan presidentearen administraritzak, zein gobernura sartzera zihoan Lincolnen administrazioak ere bereizpen edo sezesio hau legez kanpokotzat hartu eta matxinadatzat jo zuten. Une hartan beste hainbat estatu esklabistek sezesio edo banaketa deialdiari ezezkoa eman zioten.

Gatazka 1861eko apirilaren 12an indar konfederatuek Hegoaldeko Karolina estatuan dagoen Fort Sumter gotorlekua erasotu zutenean hasi zen. Lincolnek jabego federal hau berreskuratzeko asmoz estatu bakoitzeko boluntarios osatutako gudaroste bati deia luzatuz erantzun zuen. Honek esklabutzaren aldeko beste lau estatuen sezesio aldarrikapenak ekarri zituen. Bi aldeek gudarosteak osatu zituzten, eta Batasunak gerra hasieran mugako estatuen kontrola bereganatu eta itsas blokeo bat ezarri zuen. 1862ko iraileko Lincolnen Emantzipazio Aldarrikapenak Hegoaldeko esklabotza desagertaraztea gerra arrazoi bilakatu[1] eta britainiarrei gerra hartan sartzeko asmoa burutik kendu zien.[2]

Robert E. Lee komandante konfederatuak ekialdean hainbat gudu irabazi zituen, baina 1863an Gettysburgo guduan jasandako galera latzen ondorioz bere iparralderako aurrerakada bertan behera gelditu zen. Mendebaldean, Batasunak Mississippi ibaiaren kontrola bereganatu eta Konfederazioa bitan banatzea lortu zuen. Denbora igaro hala, Batasunak bere gizon eta material kopuruan zuen abantailari etekina ateratzen hasi zen, horregatik 1864. urterako Ulises S. Grantek Leeren aurkako ahultze borrokak erabili zituen. Bienbitartean, Batasunaren aldeko William Tecumseh Sherman jeneralak Atlanta hiria bereganatu eta itsaso aldera zuzendu zen. 1865eko apirilaren 9an Appomattox Court Houseko guduan Lee Granti errenditu zitzaionean Konfederazioaren erresistentzia bere hartan amaitu zen.

Ameriketako Estatu Batuetako Gerra zibila lehenbiziko benetazko gerra industrialetako bat izan zen. Trenbideak, baporeontziak, eta kopuru handitan ekoiztutako armak ugari erabili ziren. Shermanek Georgian erabateko gerra edo gerra totalaren praktikak martxan jarri zituen, eta Petersburgh inguruan burututako trintxera edo luebaki guduak Lehen Mundu Gerran gertatuko zenaren aurrekariak izan ziren. Estatu Batuetako gerrarik hilkorrena izaten jarraitzen du, bere ondorioz 620.000 gudari hil eta zehaztu gabeko zibil kopurua ere hil zen. Iparraldeko 20 eta 45 urte arteko gizonen %10a hil zen, eta Hegoaldeko 18 eta 40 urte arteko gizon zurien %30a. Iparraldearentzat garaipenak Konfederazioa eta Estatu Batuetako esklabotzaren amaiera suposatu zuen, era berean, baita gobernu federalaren paperaren indartzea ere. Gerra honen ondorengo gizarte, politika, ekonomia eta arraza arazoek 1877. urterarte luzatu zen berreraikitzean modu erabakikorran eragin zuten.

2011/04/11

Puerto Rico AEB- tako estatu bat bihurtzen da



Puerto Rico Karibe itsasoaren ipar-ekialdean kokaturik dago, eta Aeb estatu bat da 112 urtetatik. Cristobal KOlonek aurkitu zuen Amerikara egin zituen lau bidaietako batean. Konkistatu zen momentutik Espainiako kolonia eta base militarra bihurtu zen Estatu Batuek konkistatu harte.

1898 urtean, espainiar-amerikar gerran, Puerto Rico inbaditua izan zen. XX mendearen lehenengo erdian borroka bat egon zen politika arazoegatik 1900. urtean Foraker Legea sortu harte, gobernu herritarra zen hura. 1917. urtean Jones legeak Puerto Ricoren bide politikoa eta 1952-ko hauteskunde demokatrikoak sortu zituen.
Hala ere,
Puerto Rico, Estatu Batuen kontrolpean dagoen komunitate bat da, baina oraindik ere, 500 urte baino gehiagotik, anomalia bat da bertako biztanleentzat europarrak bertan sartu zirenetik.



Danel Etxeberria 2-C


1905ko apirilaren 11an Albert Einsteinek Erlatibitatearen teoria berezia ezagutzera eman zuen


Albert Einstein
Albert Einstein 1879ko martxoaren 14an jaio eta 1995eko apirilaren 18an hil zen fisikari eta matematikari alemaniar ospetzu bat izan zen. Garai artako zientzialari handienetako bat izen zan.

1905eko apirilaren 11an Erlatibitatearen teoria berezia ezagutzera eman zuen eta 1915ean Erlatibitatearen teoria orokorra.

Erlatibitate berezia 1905ean Albert Einsteinek bere " On the Electrodynamics of Moving Bodies " edo euskeraz ( Higikarien Elektrodinamikaren inguruan ) artikuluan proposatutako higiduraren teoria fisikoa da. Argiaren abiadura hutsean berdina da erreferentzia inertzial guztietan eta horren behaketaren ondorioz sortzen da formula hau eta Galileoren erlatibitate pintzipioaren ondorioak ateratzeko, hau da, Galileoren arabera edozein esperientzia egindako sistema erreferentzialbatean modu berdin batean garatuko da edozein beste sistema inertzial batean. Filosofian ere inpaktu berezia eduki zuen.

Erlatibitatea ondo ulertzeko bi adibide jarriko dizkizuet:
Eskua laba bero baten gañean jartzen baduzu minutu batez pentsatuko duzu ordu bat igaro dela eta esertzen bazaren neskatxa edo mutiko eder baten ondoan ordu batez pentsatuko duzu minutu bat baino ez igaro dela.

Teoria hau obeto ulertzeko bideo bat ere aurkitu dut:
http://www.dailymotion.com/video/xdvtrp_la-ciudad-relativa-relatividad-espe_tech










Inprenta


gari, Jon eta Markel Goikolea

Artea Errenazimientuan


Ane Pinaga, Maider eta Mikel 2C

Artea Errenazimientuan


Ander, Iker, Ramón, Asier eta Unai 2A

Izurrite beltza


Markel,Gaizka eta Daniel 2B

Apolo 13.a aireratu egin zen.


Apolo 13.a misio espazial bat izan zen. Bere helburua ilargira bi gizon bidaltzea izan zen, gizon horiek ilargia zapalduko zuten bostgarrena eta seigarrena izango ziren baina zoritxarrez oxigeno tankeak eztanda egin zuten eta ezin izan zuten misioarekin jarraitu.

Ikerketa sakon bat egin ondoren, leherketaren arrazoia identifikatu zen. 1965. urtean berogailuak 28v-tik 65v-ra aldatu zituzten baina ez ziren konturatu termostatoek ezingo zutela presio guzti hori jasan eta kontrazirkuitu bat sortu zen eztanda sorraraziz.






Aitor Erezuma

2011/04/08

1973ko Apirilaren 8an Pablo Picasso hil egiten da Mouginsen (Frantzia)

Pablo Ruiz Picasso (Malaga, Espainia, 1881eko urriaren 25a - Mougins, Itsas Alpeak, Frantzia, 1973ko apirilaren 8a) margolari eta eskulturagile espainiarra izan zen, XX. mendeko artista esanguratsuenetarikoa. Georges Braque frantsesarekin batera kubismoa sortu zuen.

Biografia

Pablo Picasso Málagan jaio zen 1881eko urriaren 25ean. Bere aita José Ruiz Blasco margolari eta marrazkigintza irakasle euskalduna zen. Maria Picasso Lopez, bere ama, Andaluziakoa zen. Txikitan ez zen oso ikasle ona baina margotzeko trebetasun handia erakusten zuen. 1891n, hamar urte zituela, familia A Coruñara joan zen bere aitak Da Guarda institutuan lanpostu bat lortu baitzuen. Lau urte geroago, 1895ean, bere aitak lanpostu berri bat lortu zuen, baina Bartzelonako Escola d'Arts i Oficis de la Llotjan. Eskola honetan Pablo onartu zuten eta 1896an hamabost urte baino ez zituela bere lehenengo lantegia ipini zuen Bartzelonan.

1898an bere lehenengo banakako erakusketa egin zuen Bartzelonako Els Cuatre Gats jatetxean. 1900eko udazkenean Erakusketa Unibertsala ikusteko asmoarekin bere lehendabiziko bidaia egin zuen Parisera. Hor Petrus Mañach arte-merkatariari hiru marrazki saldu zizkion, eta honek hileko 150 libera eskaini zizkion Picassori urte beteko lanagatik, esan liteke horrekin margolari profesionala bihurtu zela.

1901ean berriro Parisera joan zen. Max Job ezagutu zuen eta bere garai urdina deitutako aldia hasi zen. 1904an azkenik Frantziako hiriburura lekualdatzea erabaki zuen. Parisen, Picassok Braque eta Apollinaire ezagutu zituen. Braquerekin Kubismoa lantzen hasi zen eta 1907an Avignongo Andereñoak (Les damoisselles d'Avignon) margolana egin zuen.

1914an Lehen Mundu Gerra hastean, bere lagunek Braquek eta Apollinairek armadara joan behar izan zuten. Braque udazken horretan hil zen, eta pixka bat geroago Apollinaire ere hil egin zen buruko zauri larri baten ondorioz.

1930ean bere amari pintaturiko erretratu zahar batengatik Carnegie saria lortu zuen, eta honek dirutza eman zion. Horrek etxe handi bat erosteko eta urtebetez Espainian zehar bidaiatzeko aukera eman zion.

1936an Espainiako Gerra Zibila hastean Picassok errepublikanoen alde sendoki egin zuen eta Prado Museoaren zuzendaritza sinbolikoki onartu zuen. 1937an Gernikamargolan ezaguna egin zuen, Gernikako bonbardaketa salatzeko. 1939an New York hiriko Arte Modernoaren Museoan Picassoren erakusketa antologikoa antolatu zen.

1942an Frantziako Alderdi Komunistako kidea egin zen.

1946an bere Vallauris garaia deitutako aldia hasi zen. Aldi honetan zeramika ere lantzen hasi zen. Picassok lan egiten jarraitu zuen Frantzian 1973an hil zen arte 91 urte zituela. Lan artistiko aberatsa eta izugarri handia utzi zuen.

Lan nagusiak

§ Gernika (1937) Reina Sofia museoa, Madril

§ Maya à la poupée (1937), Diana Widmaier bilduma pribatua (2007ko otsailaren 27an lapurtua)

§ La Première Communion (1895-1896)

§ Femme à la mantille (1894), Picasso Museoa, Málaga

§ Autoportrait mal coiffé (1896) Picasso Museoa, Bartzelona

§ Autoportrait aux cheveux courts (1896), Picasso Museoa, Bartzelona

§ Autoportrait (1899-1900)

2011/04/07

1947ko apirilaren 7an Henry Ford hil zan

1947ko apirilaren 7 an Henry Ford hil zan eta 1863ko uztailaren 30ean jaio. Gizon honek gaur egun ezagutzen dugun ford compainia sortu zuen, eta bera izan zen masako produkzioarako ekoizpen katea modernoak erabili zituen lehena.

Henry Ford
Berari dagokio fordismoa ,30eko hamarkadan garatu zen sistema eta, katea produkzioa erabiliz, kostu apaleko auto kopuru izugarria ekoiztera eraman zuena. Horrela auto ugari hasi ziren ikusten kaleetan.

Asmatzaile emankorra izan zen eta  Ford konpainiaren jabea munduko pertsona ezagun eta aberatsenetakoa bilakatu zen.

Beren heziketa ez zen horrenbesterakoa izan baina oso azkarra zen negozioetarako,mekanikari hoberenak kontratatu zuen bere enpresarako soldata ona ordainduz eta auto arrunt eta merkeak ekoizten ari zen .Ordurarte oso jende gutxik zeukan auto bat, luxuzko gaia zen baina Fordek erdi mailako familien eskura jarri zuen eta publizitatea ere erabili zuen salmenta handiagoak lortzeko.

1918rako Estatu Batuetako autoen erdiak Ford t modelokoak ziren, beltzak ziren kolore hori azkarrago sikatzen zelako.Gero beste modelo asko ekoiztu zuen gaur egun ezagutzen ditugun Ford markako autoak egin arte.
1947an buruko odoljarioak hil zuen 83 urte zituenean

efemerideak 2011/04/07

Internet mundu osoan zabalduta dagoen sare erraldoi bat da. Erabiltzen duten milioika ordenagailu daude elkarbaturik. Internet bidez erabil daitezkeen zerbitzuen artean, Web zerbitzuaz kanpo, hurrengoak aurki ditzakegu: posta elektronikoa, (txat) bat-bateko mesularitza. Batzuetan, Internet hitza World Wide Web "WWW"-ekin nahasten da, baina hau Interneten atal bat besterik ez da.

Internetek 1969an du jatorria. Urte horretan ARPANET izeneko konputagailuen lehen konexioa ezarri zen Estatu Batuetako Kaliforniako hiru unibertsitatetan.

Humanismoa


Nerea, Leire eta Olatz 2C

2011/04/06

Apirilak 6ko efemeridea: Rafael Sanzioren jaiotza.



Rafael Sanzio 1483ko apirilaren 6an Italian jaiotako eta Erroman 1520ko apirilaren 6an hildako pizkundeko margolari eta eskultore italiarra izan zen.


Rafael (Raffaello) hainbat berrikuntzaren erdian jaio zen, fenomeno astrologiko eta filosofikoren erdian adibidez. Garaian miraritzat hartutako zenbait gertakarik osatu zuten bere bizia.


Rafaelek bere aitarengandik jaso zituen artearen inguruko lehen ezagupenak, baina oso gutxi izan ziren 11 urte zituenean hil zelako. Bere aitak Urbinoko gortearekin izan zituen harreman estuek, Rafaelek gizarte sektore pribilegiatu honekin izango zituen harremanak asko erraztu zituen. Leonardoren zenbait lan ikusteko aukera izateak ondorio nabarmenak izan zituen gaztearen ondorengo lanetan, argi eta kolorearen trataeran sakonduz.


Perugino izeneko artista bat eduki zuen maisu bezala 1497 urtetik aurrera eta honek irakatsitakoa indartzeko hainbat bidaia egin zituen florentzian zehar. Eskaera asko jaso zituen artegileak eta hainbat erretaula handi burutu zituen, apurka-apurka, bere estilo pertsonalean aurrerapausoak emanez, paisaiaren disposizioan edo pertsonaien nolabaiteko animazio horretan bere maisu izandakoarengandik urrundu egiten da.


1508ren bukaeran Erromara joan zen eta han Vatikanoko zeinbat gela dekoratu zituen garai horretako artistarik bilatuena bilakatuz. Rafael gazte hil bazen ere, bere lanaren eragina eta garrantzia oso handiak izan ziren, bere ekarpen propioa ere egin zuen bilakaera adierazgarri batekin, klasikotasun handiko lanekin hasi zen eta manierismoaren (manierismoa Italian oso famatua izan zen estilo artistiko bat da) atarietaraino heldu zen.

2011/04/05

Apirilak 5eko efemeridea Xabier Lete Bergaretxe


Xabier Lete Bergaretxe 1944ko apirilaren 5ean jaio zen Oiartzunen eta 2010eko abenduaren 4ean hil zen Donostian gaixotasun baten ondorioz eta euskal idazle poeta eta kantaria izan zen.

Gazterik hasi zen idazten, eta bere artikuluak ohiko bihurtu ziren Zeruko Argia aldizkarian. Euskal kantagintza Berriko partaide nagusietarikoa izan zen: 1965ean, Mikel Laboa, Benito Lertxundi, Joxean Artze, Jose Angel Irigarai eta Lourdes Iriondorekin batera, abian jarri zuen Ez dok Amairu taldea.

1968an argitaratu zuen Letek lehen poemategia eta 2009ko urriaren 27an bere azken Egunsentiaren esku izoztuak poesia-liburuagatik Euskadi Literatura Saria eman zioten.2009ko apirilean Jakinde, Zientzia, Arte eta Letren Akademiaren kidea ("jakituna") izendatu zuten eta 2010ean, ohorezko Euskaltzain izendatu zuten.

Bere olerkirik famatuenetariko batzuk honako hauek dira: Egunetik-egunera orduen gurpillean, Bigarren poema liburua, Urrats desbideratuak, eta Zentzu antzaldatuen poemategia.

Erdi Aroaren krisia


Xabi, Aitor, Asier, Ekaitz eta Kevin

Ane, Haizea, Olatz eta Lurdes 2A

Alexandro Nevskik gerlari teutonikoak(Alemanak) garaitzen ditu 1242 an

Alexandro Nevski,( Aleksandr Jaroslavitx Nevski) Pereslavl-en jaio zen 1220-an eta Gorodets-en hil zen azaroaren 14 ean.

Novgodeko printzea eta gerlaria izan zen, eliza ortodoxoan santu izendatuta. Garai latzetan suediarren, orden teutondarren eta tartarren aurka arrakastaz borrokatzegatik eta Urrezko Horda boteretsuari aurre egiteagatik entzutetsu bilakatu zen.

Alexandro Nevski gazte zelarik, Gengis Khan buru zuten mongoldarrek. Alexandroren Novgorok hiria molgondarrengandik salbu geratu bazen ere, mendebaldetik zetozen etsaiei egin behar izan zien aurre.

Izan ere, 1237 an aita santuak plazaratu zuen. katolizismoaren aurka matxinatu ziren finlandiarren borrokatzeko eta errusiarrak katoliko bihurtzeko. Honela, Birger Jarl buru zuen armada suediarra osatu zen, eta 1240 an Neva ibaian lehorreratu ziren. uztailaren 15 ean Alexandrok suediarrak gainditu zituen ibaian.Hori zela eta, Nevski goitizena jaso zuen.

Geroago, orden teutondarrak Pskov eta Tartu hiriak inbaditu zituen. Alexandrok eraso eta garaitu egin zien Peipus aintzira izoztuan. 1242 an gerlari teutonikoak garaitu zituen. Inozentzio IV. aita santuak 1251 an bi kardinal bidali zizkion Alexandrori Erromako babesa eskaintzeko, baina buruzagi militarrak arbuiatu zituen.

1263 an hil egin zen Gorodets-en.

2011/04/04

apirilak 5 eko efemeridea Thomas Hobbes



Thomas Hobbes 1588 ko apirilaren 5 ean jaio zen Wiltshiren eta 1679 ko abenduaren 4 ean hil zen Derbyshiren. Filosofo eta politikari ingles bat izan zen. 1657 an Carlos II arentzat lan egiten zuen tutore moduan. Hortik lau urtetara gaixotasun larri bat eduki zuen baina aurrera irten zen.


Thomasek egindako libururik famatuena Leviatán da 1651. urtean argitaratu zuena. Liburu honetan Hobbesek bere gizartea eta legezko gobernuen fundazioa aipatzen du eta bertan Bibliako pertsonaiak agertzen dira.

Estatu Modernoaren Sorrera


June, Garazi eta Anne (2C)

Izurrite beltza


Javi eta Ibai (2C)

2011/04/03

Alejo Carpentier


1978ko apirilak 4ean Alejo Carpentierri Cervantes saria eman zioten Madrilen.


Alejo Carpentier boom izenarekin ezagutua Cubako nobelista eta idazle famatu bat izan zen. 1904ko abenduaren 26an jaio eta 1980ko apirilak 24ean hil zen.

Idazle izateaz aparte beste lanbide batzuk ere eduki zituen, hala nola, kazetaria izan zen, eta musikagilea ere bai kontzertu batzuk egin baitzituen baina ezagunagoa, idazle moduan izan zen.

La Habanan jaio zela pentsatzen zen, baina egietaz Suizan jaio zen. Beraren aita Georges Julien Carpentier zen, arkitekto frantsez bat eta beraren ama Lina Valmont, hizkuntzen andereñoa. Familia osoa Cubara etorri zen bere aitak interes handia zuelako kultura hori ezagutzeko eta leku gazte batera heltzeko.

Hamaika urte zituenean beraren gurasoekin El Cotorrora joan zen bizitzera. Hamaika urtetik hamazazpi urterarte gurasoek eman zieten Carpentierri edukazioa, aitak literatura erakusten zion eta amak musika. Urte haietan Georges Julien Capentierrek hau da beraren aitak abandonatu egin zuen bere familia, eta Alejok ikasketak utzi egin behar izan zituen beraren amari laguntzeko.

Urte batzuk beranduago Parisera joan zen musika ikasketak amaitzera eta handik pianista on baten moduan irten zen.

Handik aurrera politikan sartzen hasia zen "abortada revolución de Veteranos y Patriotas" taldean. Izan ere afiliatuta zegoen taldea ez zen espezialki politikariena hobeago esanda artearekin zerikusia zuena. Egia esan bai zuten helburu politikoak adibidez Gerardo Machadoren diktaduraren aurka egin zuten eta Iparramerikako kapitalismoaren aurka.

Berak idatzi zituen obrarik famatuenak hauek izan ziren: El reino de este mundo, Los pasos perdidos, El siglo de las luces eta La consagración de la primavera.

Obra guzti hauengatik Cervantes saria eman zioten.